Winteractiviteit
We waren deze dag ’s morgens te gast in Filmhuis Cinecittà en ’s middags brachten we een bezoek aan de Synagoge.
Na de ontvangst met koffie, thee en overheerlijke wortelcake verplaatsten de bijna veertig deelnemers zich naar een bioscoopzaal. Will van Doorn verving de wegens ziekte afwezige Joop Bruinsma voor het welkomstwoord. Hij gaf de microfoon door aan Joop Vlottes, voormalig voorzitter van de commissie Cultuur, die het thema van de dag inleidde.
De rest van de ochtend was bestemd voor de indrukwekkende documentaire Paperclips uit 2004 van Joe Fab. De film speelt zich af op een middelbare school in het dorp Whitwell in Tennessee. De Holocaust ligt zo ver buiten de belevingswereld van de ongeveer vijftienjarige leerlingen, dat zij zich geen voorstelling kunnen maken van de omvang van deze tragedie.
Zes miljoen Joodse slachtoffers, hoeveel is dat? Samen met drie docenten starten ze het project Paperclips, met als doel zes miljoen paperclips te verzamelen. Elke paperclip vertegenwoordigt een vernietigd Joods leven. Na een aarzelende start wordt het project opgepikt door de landelijke pers en krijgt het zelfs internationale bekendheid. De respons is overweldigend. Overal vandaan worden paperclips opgestuurd, vaak met aangrijpende brieven of werkstukken erbij. Uiteindelijk blijft de teller steken op meer dan 25 miljoen paperclips. Door de contacten die zo zijn ontstaan, krijgt het project voor de leerlingen eens steeds grotere impact. Het dramatische en zeer confronterende hoogtepunt wordt bereikt als een aantal overlevenden van de Holocaust op de school hun komen vertellen over hun ervaringen in de concentratiekampen. Het project wordt, inmiddels een aantal lichtingen scholieren verder, afgesloten met het plaatsen van een originele goederenwagon, die ingezet was voor de transporten naar de kampen. Gevuld met paperclips en correspondentie vormt deze treinwagon een blijvende herinnering aan het project en aan de Tweede Wereldoorlog.
Wilt u meer weten over dit project? Kijk dan op www.oneclipatatime.org
Tijdens de lunch in Cinecitta is er aan alle tafels nagepraat over deze aangrijpende film, veelal gevolgd door eigen herinneringen aan de oorlogsjaren. Daarbij realiseerde ik me ineens het verschil in historisch besef tussen de aanwezigen die zelf deze periode in hun jeugd hebben meegemaakt, en wie, zoals ik, ‘van na de oorlog’ zijn.
Na de lunch staken we de straat over naar de Synagoge. Het gebouw is al heel oud, maar nu in gebruik door de Liberaal-Joodse Gemeente Brabant. We werden hartelijk ontvangen door voorzitter Marlien Groeneveld.
De Liberaal Joodse Gemeente Brabant is in 1981 opgericht. Aanvankelijk huisde men in een verbouwde hooischuur. Begin jaren negentig kon de huidige synagoge (of ‘sjoel’) in gebruik worden genomen. De leden van de gemeenschap komen uit heel Zuid-Nederland en Vlaanderen.
Marlien leidde ons binnen in de liberaal-joodse tradities via verhalen, een aantal voorwerpen en gewoontes. In tegenstelling tot de Orthodoxe Joden, die de Thora als ultieme waarheid beschouwen, is er bij de liberalen sprake van een moderne, tolerante wijze van beleving van het jodendom. Kenmerkend daarvoor zijn de
gelijke rechten voor mannen en voor vrouwen. Zo participeren vrouwen volwaardig in de religieuze vieringen en heeft Tilburg een vrouwelijke rabbijn. De Gemeente vervult ook een sociale functie en er wordt joodse lesgegeven aan kinderen vanaf drie jaar.
Wat ons tijdens het bezoek opviel was de ‘huiselijke’ benadering van de religieuze beleving. Een glaasje water halen tijdens de viering, spelende peuters op de vloer, te laat komen of het eerste half uur gezellig met elkaar nieuwtjes uitwisselen is geen probleem.
Het begon er al mee dat de mannen verzocht werd een keppeltje op te zetten. Voor vrouwen is dat niet verplicht, maar het mag wel. Vervolgens werd de symboliek uitgelegd van de talliet (gebedskleed) met honderden kwastjes en knopen op de vier hoeken. Na een kopje koffie ging de parochet (voorhang) van de aron hakodesj (heilige ark) omhoog en werden de heilige Thorarollen onthuld. Dit alles ging gepaard met levendige verhalen van Marlien. Ze wist haar publiek zo enthousiast te maken, dat enkelen er zelfs over dachten zich bij de liberaal-joodse gemeente aan te sluiten. In ieder geval slaagde zij er goed in de missie van deze gemeente aan ons over te brengen: het creëren van een open sfeer met ruimte om – met respect voor de traditie – jodendom op eigentijdse wijze te beleven. Marlien, hartelijk bedankt!
Wilt u meer weten over de synagoge en haar gebruikers? Kijk dan op www.ljgbrabant.nl
Deze winteractiviteit werd door een aantal deelnemers afgesloten met een nazit in de Ristobar van Cinecitta. We keken terug op een indrukwekkende, leerzame en toch ook gezellige dag.
Francis Huisman
Non scholae Sed Vitae discimus - Verening Vrienden Seniorenacademie HOVO Brabant.